Dikenli İncir ve Endüstriyel Yetiştiricilik

Kimse bilmiyor tarihini..

Uzun yıllardır var bölgemizde ve ülkemizde..

Önceleri evlerin, bahçelerin kenarına çit oluştursun, bahçe içine yada evine zarar vermesin diye dikilmiş.. Dikenli diye önceleri çok itibar etmemişler ama, sonraları yaylada buz gibi kaynak sularının içine bıraktıkları dikenli inciri yediklerinde içlerinin serinlediğini fark etmişler. Bir ferahlık vermiş onlara..

Sonraları yavaş yavaş talep başlamış.. Birileri gelmiş ve satın almış onlardan inciri.. Mersin’de, Adana’da, Antalya’da buz dolu leğenlerin içinde satmaya başlamışlar. Dış kabuğunu soymuşlar. Seyyar araba başında ulaştırmışlar tüketiciye.

Anında ve sıcak satış..

Bölgemiz insanı tarımı biliyor ama, dikenli incire hep yabani gözü ile bakıyor.. Doğal ortamda ve kendiliğinden yetişir. Ürünü ise verirse verir.

Erdemli, Tarım İl Müdürlüğü, Alata Tarım Araştırma Enstitüsünde bu konu ile ilgili araştırmalar yapılmış ancak, küçük çaplı çalışmalar sürdürmüş, ama cılız kalmış bu çalışmalar..

Bölge çiftçisi bu ürünün doğal ortamda ve yaban olarak yetiştiğini düşünüyor, ama kapama bahçe ortamlarında yetiştirilmesinin kendilerine anlatılması halinde harikalar yaratacaklarını biz biliyoruz.

Yine biz biliyoruz ki; bu ürün hala, yerel anlamda ve bölgemizde tüketiliyor. Dikenli inciri biz hala Orta Anadolu’ya, Karadeniz’e ve Doğu Anadolu’ya anlatamadık. Onlara yediremedik.

Onun için biz çiftçimize güveniyoruz ve yakın zamanda, Sicilya’nın, Meksika’nın, Portekiz’in, Tunus’un önüne geçecek, en önemli üreticilerden birisi olacaktır.

Bu nedenle, biz çiftçikulüp olarak araştırdık ve öğrendiklerimizi anlatalım istedik.

İşte öğrendiklerimiz.. .

DİKENLİ İNCİRİN TANIMI

Bu türün bilimsel adı 1700 yılında botanikçi Tournefort tarafından, eski Yunan şehri Opus’da büyüyen bir bitki olan Thorn’a (Diken) benzediği için Opuntia ficus-indica (L.) olarak belirlenmiştir. Halk arasında birçok isme sahiptir ve bu isimler ülkeye ve bölgeye göre değişir:

• Portekiz – incir ağacı, piteira, şeytanın incir ağacı, tabaio veya tabaibo (Madeira Archipelago);
• Brezilya – palmiye;
• Cape Verde – tabaio veya tabaibo, berberin incir ağacı (Creole’da);
• İspanya – nopalera, chumba inciri, chumbera, incir ağacı, figuerassa (Katalanca);
• Fransa – chardon d ‘Inde, figuier de Barbarie, figuier à raquettes, opunce, raquette;;
• Meksika – kaktüs, tuna;
• Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) – dikenli armut, armut kaktüs, barbary inciri.

• Ülkemizde ise dikenli incir, frenk inciri yada hint inciri olarak tanınır.

Dikenli İncir, 250-300 türü olan kaktüs ailesine ait bir bitkidir. Yüksekliği 5 m’ye kadar çıkabilen çalı veya ağaç formundadır. Kök sistemi etli ve yüzeysel, dikey ve yanal olarak genişleyebilir ve yanal olarak ağacın merkezinden 10 ila 15 metreye kadar yayılabilir. Yapraklar silindirik, kaba ve kısa ömürlüdür. Yapraklar üzerinde zıpkın dikenli türleri olabildiği gibi, ince dikenli türleri de vardır. Dikenli incir meyvesinin üzerindeki ince küçük dikenler için “Glochid” ya da Portekizce “Glochido” kelimeleri var fakat dilimizde karşılığı yok.

Saplar (cladodes, cladófilos veya filocládios) etlidir ve çöl ortamlarına adapte olma, suyun yağışlı mevsimde saklanması gibi benzersiz özelliklere sahiptir. Suyu (% 85-90) ve organik asitleri % 50 ila 70’ini kaplayan büyük hücrelerin bulunduğu merkezi bir doku-depo sistemi (parankim) vardır. Bu merkezi doku sistemi, klorenchima (gövdenin yeşil kısmı) ve birkaç derin stomalı (gözenekli) ve kalın, mumsu bir ölü deri ile kaplı olan epidermis tarafından çevrelenmiştir. Dallar dikensiz ya da dokunmayı zorlaştıran ve acı verici yapan dikenlere ve dikensi tüylere kaplı olabilir. Dalların şekli, 30-50 cm uzunluğunda, 20-30 cm genişliğinde ve 2-4 cm kalınlığında dairesel, elips, oval veya eşkenar dörtgen olabilir.

Bitkinin yaşlanmasıyla, tabanın kılıfları odunlaşır ve bir gövde ile özdeş bir yapı oluşturur. Çiçekler, açık sarıdan turuncu renklerine kadar geniş ve gösterişli, 6-8 cm uzunluğunda ve 3-4 cm genişliğindedir. Çiçeklenme genellikle Mart’tan Haziran’a kadar sürer. Meyve, yumurta şekli, küresel veya silindirik, etli ve üst uçta çiçek süslemesine tekabül eden bir “seudobaga” türüdür. Meyve örtüsü sert olup diken gözleri az sayıdadır. Renk başlangıçta yeşildir ve olgunlaşma ile değişir. Eko-tipler ve beyaz-yeşil, sarımsı, turuncu veya morumsu, eşit renk hamuru olan çeşitler var. Meyve etli jelatinimsi ve tatlıdır ve pek çok sert tohumları içerir. Meyve, tozlanmadan yaklaşık 110-120 gün sonra olgunlaşır. Meyvenin ağırlığı 80-200 g arasında değişir.

Bu türde de, tüm kaktüsler gibi, kuraklık durumlarına adaptasyonunu sağlayan morfolojik değişiklikler (düşük stomatal yoğunluk, kalın üst deri, sulu olma) ve belirli bir fotosentetik metabolizma (CAM – Acid metabolism of crassulaceae) görülür.

CAM metabolizması olan bitkiler, CO2 düzeltmek için gece stomaları açarlar ve aynı anda su kaybederler. Gün boyunca stomaları kapalı tutar ve terleme sonucu su kaybını önler. Malik asit formundaki karbondioksit gece boyunca, diğer birçok bitkiye benzer şekilde gün boyunca kullanılır. Toprak kururken kökler işlevini yitirir, ancak su varsa, sadece birkaç saat içinde işlevlerine geri dönerler ve bir gün sonra bitkinin su durumunu geri getirirler.

Ekolojik açıdan dikenli incir ağacı, sınırlayıcı faktörlerin çoğunun diğer bitki türlerini zorladığı yerlerde uyum sağlar ve büyür. Bu türün çevre içinde bulunması, faunaya yiyecek ve koruma sağlar ve çiçekli özellikleriyle bahar ve yaz aylarında arılar için bir nektar kaynağı olur. Bu nedenle, bu bitkinin özellikleri, ekosistemin ve biyolojik çeşitliliğin bir müttefikidir ve toprak erozyonunun kontrolünde önemli bir rol oynayabilir.

DİKENLİ İNCİR’İN TARİHİ

Dikenli İncir ağacı Meksika kökenlidir ve tarihi 9000 yıl öncesine dayanır. Opuntia bitkisinin çeşitliliğinden dolayı bu ülke dikenli incirin anavatanı olarak kabul edilir. Dünya üzerinde yayılmış 258 yakın dikenli incir, alt yada seri türü vardır.

Meksika’nın Avrupalılar tarafından keşfinden sonra dikenli incir ispanya’ya getirilmiş ve buradan Akdeniz bölgesine yayılmış.Bitki Kristof Kolomb’un 1 veya 2. Seyahatinde keşfedilmiş olmasına rağmen, hakkında ilk yazılı bilinen kayıt 1515 yılında Fernandes Oviedo’nun raporlarında yer almıştır.

Teknelerde kolay depolanabilir olması ve zengin C vitamini içeriği ile denizlerde uzun süre yolculuk yapan denizcilerin iskorbit hastalığından korunmasına yardımcı olmuş, transatlantik keşiflerin devam etmesinde büyük rol oynamıştır.

Dikenli incir meyvesi, Avrupa’ya ilk olarak Karayip bölgesindeki ismi ile girmiş ve Tuna olarak adlandırılmıştır. Dikenli incir bitkisi artık bölgeye uyum sağlamış ve bölgesel olarak bütün kıtalarda kendiliğinden yetişebilir bir hal almıştır.

Tıp alanındaki yararları da kanıtlandıktan sonra, dikenli incir bitkisinin dalları ve olgunlaşmamış meyveleri tıp alanında kullanılmaya başlanmıştır.

Avrupa’da dikenli incir ağacının ekonomik ve tarımsal önemi 16.Y.Y kadar dayanır. İlk başlarda bitki peyzaj mimari ile bağdaştırılarak burjuva sınıfının bahçelerini ve mülklerini süsleyen bir dekor bitkisi olarak, daha sonraları dikenli ve çalımsı yapısı nedeniyle kırsal yerlerde mülkün korunması amacıyla çit olarak kullanılmıştır.

Meyvesi işlenmemiş hali ile fakir sınıfının çatışma ve kuşatma dönemlerinde besin maddesi olarak görülmüş. Fakat bugünlerde dikenli incir farklı şekillerde, taze ve işlenmiş olarak ve Gurme ürünler kategorisinde değerlendirilmiştir.

Kültürel üretimine 1990 dan sonraki yıllarda başlanmıştır. Şili, Arjantin, Bolivya, Peru, Kolombiya, Meksika, ABD, Güney Afrika, Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, Ürdün, Pakistan, İsrail, İtalya, Yunanistan ve İspanya da büyük Kültür Bahçeleri tesis edildiği biliniyor.

Belirli ülkelerde genellikle yemlik, çit, toprağın korunması-erozyon, veya küçük alanlarda lokal bölgesel-milli Pazar için üretim yapılırken, İtalya, İspanya, Yunanistan, Meksika ve Tunus’da büyük ölçekli arazilerde kapama bahçecilik yapılmaya başlanmıştır. Avrupa’nın en büyük dikenli incir üreticisi İtalya’da çoğunlukla Sicilya da 8 bin hektar alanda, sık ekim yöntemi ile 80.000 Ton dikenli incir üretimi yapılmaktadır. Portekiz ve İsrail ve diğer Akdeniz ülkelerinde ise ekim alanları hızla artmaktadır. Dünya pazarına ise Meksika, İtalya, Güney Afrika, Şili ve İsrail ile Amerika hitap etmektedir.

TÜRKEYE’DE DİKENLİ İNCİR

Türkiye’de dikenli incir, Akdeniz havzasının her yerinde ve özellikle de Anamur ve Tarsus yöresinde bol miktarda bulunmakta olup, tamamen doğal ortamda yetişir. İyi tür elde etmek için tarımsal araştırma kuruluşlarınca yapılmış çalışmalar varsa da bu çalışmaların yetersiz olduğu görülmektedir. Yetersiz teşvik ve bilgilendirme sistemleri nedeniyle şu ana kadar yapılmış bir kapama ve endüstriyel bahçecilik bulunmamaktadır.

Ülkemizde iri mızrak dikenli ve tüy dikenli olmak üzere değişik çeşitleri bulunmaktadır. Tüy dikenli olanlar da meyve kalitesi daha iyi olduğu gibi, hasat sırasında toplama kolaylığı da sağlamaktadır. Bu nedenle, bahçe tesisi sırasında tüy dikenli olan türlerle dikim yapmaya dikkat edilmesi gerekir.

Tarım Araştırma kuruluşlarınca yapılan çalışmalar sonucunda; Tarsus’da incir gediği, taş obası, sayköy civarında, Anamur’un belirli yörelerinde son derece kaliteli türler olduğu ve bu türlerden alınacak fidanlarla dikim yapılması halinde iyi sonuçlar alınacağı belirtilmektedir.

Son yıllarda tüketimi oldukça artmış olup, küçük çaplı satıcılar tarafından buzlu tezgahlarda ve dış kabuğundan ayrılmak suretiyle satışa sunulmaktadır. Şu ana kadar yapılmış bir ihracatı bulunmamaktadır.

YETİŞTİRİCİLİK

İklim Gereksinimleri

200 – 500 mt. Yükseklik, 400 -500 mm. Yağış alan bölgeler, 16-18 C – 35 C arasındaki sıcaklıklar en sevdiği iklim ortamlarıdır. Soğuktan ve dondan etkilenirler. Düşük yağışlar ve aşırı sıcaklar verim kaybına sebep olurlar. Çoğu kaktüs türü gibi iyi drenajı yapılmış ve havalandırılmış topraklarda iyi gelişme gösterir. Tarımsal yeteneği düşük topraklara ve kuraklığa karşı toleranslıdır.

Bütün bitkilerin gelişimini toprak, nem, ısı ve solar radyasyon etkiler. Dikenli incir ağacı da diğer bitkiler gibi, iyi topraklarda, uygun nemlilikte, uygun ısıda ve ışıkta iyi gelişme gösterir. İyi drenajı yapılmış, kumlu ve tınlı, kireç taşı kökenli toprakları sever. 6.5 -8.5 pH değerli topraklar en uygun değerlerdir. Drenaj kapasitesi az olan ve taban suyu bulunan, geçirgenliği iyi olmayan alanlarda yetiştirilmesi uygun değildir. Yıllık yağış miktarı minimum 400 mm. Olmalıdır. Düzenli yaz yağışlarının olduğu bölgelerde sulama yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

CAM metabolizması nedeniyle, en verimli su kullanımı oranını kendi bünyesi belirler. Su kullanım verimliliği, üretilen kuru madde (DM) miktarı ile harcanan suyun miktarı arasındaki oran olarak, yani kg MS / kg H2O olarak tanımlanmaktadır. Su eksikliği, su kaybına bağlı olarak gövde kalınlığının etkili bir şekilde azalmasına ve stomatal açılmada azalmaya neden olmakta ve böylece verim kaybı yaşanmaktadır.

Ortalama yıllık sıcaklık 16-18°C optimum olarak düşünülebilir. Meyve oluşması döneminde sıcaklık 15-25 ºC olmalıdır. 4°C’nin altındaki sıcaklıklar bitkiye zararlıdır. Ancak bu sıcaklıklarda bile ağaçta don oluşmaz. Ortalama gece sıcaklığının en iyisi 15°C civarında olmalıdır. Bu koşulları taşımayan ekim alanlarında ekonomik değer taşıyan üretim yapılması mümkün değildir.

Dikenli incirin çoğaltılması, dallarının köklendirilmesi yoluyla yapılır. Torbalanmış ve köklendirilmiş dalların toprağa indirilmesi ile dikim tamamlanır. Ancak, oval dallarının temiz bir bıçakla kesilmesi ve uygun ortamlarda toprağa indirilmesi halinde, kısa sürede köklenme başlayabilir. Bu iş için en uygun zaman Mart, Nisan ayları olmakla birlikte, Ağustos ayına kadar yapılacak plantasyonlarda iyi sulama ile kök salma ve tutum mümkün olacaktır. Ancak iyi bir köklenme için kesilecek dalların 1-2 yaşında olması, ekleme bölgesine yakın kesilmesi, temiz kesim malzemesi kullanılması gerekmektedir. Kesilen dalların kök salmasını, çürümesini önlemek ve iyileşmesini sağlamak için 15- 30 gün boyunca yarı gölgeli bir ortamda dinlendirilmesi ve sonrasında dikim yapılmasının daha iyi sonuç alınmasını sağladığı görülmüştür.

Zeminin Hazırlanması

Dikim yapılmadan önce; mutlak surette zemin kontrolü, toprağın besin ve ph değer tahlilleri yapılmalıdır. Yabani ot mücadelesi ve toprağa organik madde ilavesi dikimden önce tamamlanmalıdır. Organik malzeme yanında, toprak içerisine konulacak pomza yada bazalt türü bir malzeme toprağın besleyici özelliğini artırabileceği gibi, su tutma kapasitesini geliştirecektir.

Bahçe Ekimi

Dikenli incirin genetik yapısı, sağa sola ve yukarıya doğru geniş hacimli bir büyüme eğilimi gösterir. Ancak tesisi yapılacak kapama bahçelerde bu genişleme istenmeyen bir durumdur. Geniş hacimli ve agresif dikenleri olan bitkilerde hasat kolaylığı sağlamak ve hasat edenin güvenliğini sağlamak için yaygın olmayan, dikine giden ve sık dikim model büyüme tercih edilir.

Dikim sırasında sulama, bakım ve hasat işlemlerine uygun çalışma alanları bırakılmalıdır.

Sabah ve öğleden sonra iyi bir büyüme için güneş ışığı almak için, dikim dallarının ve ekim hatlarının kuzey-güney yönünde olmasına dikkat edilmelidir. Dikim dalları orta yüksekliğe dikey olarak gömülmelidir ve aynı sırada ve 30 – 40 cm aralıklarla dikim yapılabilir. Ekim bittikten sonra, toprak kuruysa, can suyu verilmesi zorunludur.

Gübreleme

Dikim öncesi yapılan toprak analizine uygun ve toprak ihtiyacına göre belirlenecek gübreleme yapılmalıdır. Toprak ihtiyacına uygun olmadan verilen gübre, meyveye zarar verebilir.

Toprağın harekete geçirilmesi mümkün olduğunca yüzeysel olmalıdır. Dikenli incirde kökler çok derinde değildir. Gübreler, mahsul için uygun olan yüksek seviyede potasyum içermelidir. Ancak devamlı uygulamaları toprağın pH’sını düşürür. Bu da kireç taşı ile kontrol edilmelidir. Organik besin maddesi uygulamaları, kimyasal formülasyonlardan daha fazla tercih edilir. Çünkü bunlar daha fazla çözülürler ve yağış veya sulama suyu yoluyla süzülerek daha kolay toprağa intikal eder. Gübrelerin uygulanması, metabolizma ile etkileşim kuracağından, bitkinin aktif gelişmeye başlaması öncesinde gerçekleştirilmelidir. Hasat sonrası azot uygulaması, sonbaharda ikinci bir ürün elde etmek için uygun olabilir.

Ot Mücadelesi

Fidan dikiminden sonra, fidanın mutlak surette yabancı ottan uzak tutulması gerekir. Aksi halde fidan genç ve aşırı gelişmiş yabani bitkilerle mücadelede zorlanabilir. Fidan çevresine serilebilecek oluklu mukavva yada renkli file uygulaması, hem toprağın su tutmasını sağlar, hem yabancı ot gelişmesini önler.

Sulama

Verimli ürün elde edebilmek için dikenli incirin su ihtiyacının 400 mm.den daha fazla olması gerekir. Meyvenin gelişme aşamasında ağacın suya ihtiyacı daha belirgindir. Ağacın yeterli miktarda su alamaması ağaçta stres oluşturabileceği ve düzensiz gelişim göstermesine sebep olabileceği gibi, uygun miktar alınan su, bitkinin stomalarının daha uzun süre açık kalmasını sağlar.

Budama

Ülkemizde bulunan dikenli incirlerin tamamı doğal ortamlarda yetişmektedir. Ancak kapama bahçe ortamına alındığından, bitki büyüdükçe, meyve verme ve gençleştirme için budama yapılmalıdır. Budamalar şekil için yapılan budamalar, seyreltme budamaları, meyve göz oluşturma budamaları ve gençleştirme amaçlı budama yapılmalıdır. Kaliteli meyve ve iyi hasat için ağaç yüksekliğinin 2 mt.yi geçmeyecek şekilde budanması gerekir. Belirli dönemlerde ise daha kaliteli meyveler elde etmek ve çiçeklerin kuru mercan taşıyanları çiçek ve meyvelerde budanmalıdır. Her dalda 6 meyve bırakacak şekilde seyreltme yapılmalı, ikinci çiçek ve meyve teşvik edilmelidir. Ancak budama yapılması sırasında uygun bıçaklar kullanılmalı ve bu bıçaklar bir ağaçtan diğerine geçildiğinde dezenfekte edilmelidir.

Zararlılar ve hastalıklar

Dikenli incir hastalıklara karşı dayanıklı olmakla birlikte, iklim koşullarından kaynaklanan sebeplerle, karınca ve sülük, salyangoz saldırısına maruz kalabilir. Meyve sineğinden kaynaklanan hastalıklar ve çeşitli mantar, bakteri ve çürüklükler ağaçlarda oluşabilir. Bu durumda bahçenin kimyasal kontrol altına alınması gerekir. Genç fidanlarda kemirgenlerin verdiği zararlara rastlanır.

Meyve Verme

Dikenli incirin dikiminden itibaren 3. Yıldan itibaren meyve alımı başlar. 8 yılda tam verime ulaşır. Ağacın meyve verme ömrü ise 20 yıl ve üzeridir.

Ülkemizde meyve hasadı Temmuz ayında başlar, Ağustos, Eylül, Ekim ayında devam eder.

Meyve toplama ve paketleme İncir ağacı dikiminin 3. yılından itibaren başlar.

Bitki kalitesi sağlamak için

Renklendirme, çiçek boşluğunun düzleştirilmesi ve kabuğunun çıkarılmasını kolaylaştırmak gerekir.

Kaliteli ve uygun gübreleme, toprak kalitesini sağlama ve tolere edilebilir asidik yapı dengesi kurulmalıdır.

Hasat nispeten havanın serin olduğu sabah erken saatlerde yapılmalıdır.

Meyvenin raf ömrünü artırmak için hafifçe meyveye yapışmış gövdeden kesim yapılacak şekilde meyve koparılmalı, mekanik hasarlar önlenmelidir.

Hasatçının kendi güvenliği ve meyve güvenliği için uygun giysiler giymesi, özellikle eldiven kullandırılması önerilir.

Uygun şartlarda hasat edilmiş meyvelerin raf ömrü 3 ila 8 hafta arasında değişir. Depolama koşullarına uygun olarak mikro delikli polietilen film kullanılması uygun olur.