Türkiye, hiç şüphe yok ki, dünya limon üreticilerinin en önemli aktörlerinden birisi.. 400 bin
hektarlık bir alanda, 1 milyon ton limon üretiyor. Yetiştirdiği limonun ise önemli bir bölümünü ihraç ediyor.
Limon öylesine önemli ki, mutfak kültürümüzde yer alan yeme-içme ürünlerinin vazgeçilmezleri arasında yer alıyor. Yiyeceklerimizin büyük bir bölümüne tat ve lezzet veriyor.
Son yıllarda, müşterilerine büyüleyici hizmetler ve müthiş ambiyanslar sunma çabasında olan konsept restoran ve barcılığın gelişmesi ve gurme turizmine olan ilgi, misket limona olan ilgiyi de artırdı. Dünyanın en ünlü aşçılarının hazırladıkları muhteşem lezzetler hep misket limon ile tatlandı. Öylesine anlatıldı ve algı yaratıldı ki, limon deyince akla misketten başka bir limon gelmez oldu.
Bu yazıyı yazarken itiraf edelim ki, misket limon’un şöhretinden faydalandık ve yazıya misket limon ile başladık. Ama bu yazımızın konusu “Lime”dır.
Üzülerek belirtmeliyiz ki, dünyanın en önemli üreticilerinden birisi olan ülkemizde maalesef “lime” ile ilgili yapılmış tek bir araştırma, yazılmış tek bir makale ve ortaya konulmuş tek bir laboratuar bulgusu bulunmamaktadır. Lime ile ilgili yazılanlar tamamen üreticilerin gözlemlerine ve yetiştirilme sırasında ortaya çıkan deneyimlere dayanmaktadır. Bu nedenle, yazılarımız bilimsel bir yazı gibi algılanmamalıdır.
Lime, limon ve misket limonu, tadı, kokusu, dokusu, renk ve boyutları itibariyle
birbirlerinden farklı özellikleri olan ancak birbirlerine benzer özellikler gösteren, turunçgil familyasının ekşi grup akrabalarıdır. Lime, limondan ve misket limondan daha keskin aromalı, kokulu ve soft özellik taşırlar. Bu özellikleri kullanıldıkları yiyecek ve içeceklere farklı bir lezzet vermesini sağlar.
Ülkemize hangi yolla ve nasıl geldiği bilinmemekle birlikte, bir kısım çiftçiler tarafından başka ülkelerden getirildiği ve hobi amaçlı bahçelerde yetiştirildiği tahmin edilmektedir. Eskiler hep derler ya; “Eski limonlar daha kokulu, daha aromalı ve daha ekşiydi…”. İşte o limonlar bu limonlardır.
Bugüne kadar tespit edilmiş türlerden en önemlileri Meksika Lime, İtalya Lime, İsrail Lime, Tahiti Lime, Brass Lime ve Parsien Lime’dir. Adlarından da anlaşılacağı gibi, lime’e geldikleri ülkelere göre isimler verilmiştir. Bunlardan Brass Lime Hint kökenli, Parsien Lime ise İran Kökenlidir.
Bu türlerin birbirlerine benzer özellikleri olmakla birlikte, birbirlerinden ayrılan özellikleri de bulunmaktadır. Bunlar iç ve dış renk, aroma farkı ve boyutlardır. İçi ve dışı yeşil olan türler yanında, dışı sarı ve içi yeşil ve içi dışı sarı türler bulunduğu gibi, limonun boyutları da lime’ı birbirinden ayıran farklılıklardır.
Misket limon ile ilgili yaygın tanıtım Türk çiftçisini de etkilemiş ve her türlü bilgi eksikliğine
rağmen lime’a olan ilgi artmıştır. Ancak görünen o ki, içi-dışı yeşil ve diğerlerine göre boyutları da biraz iri olan ve çok az çekirdekli Brass Lime ve İsrail Lime diğer çeşitlere göre daha tercih edilir türler olmuştur.
Lime’ın soğuğa dayanıklı bir tür olmadığına ilişkin yaygın söylentiler bulunmakla birlikte, aslında limon’un yetiştiği her yörede yetişir. Ağaç soğuğa dayanıklı olmakla birlikte, meyve soğuğa karşı dirençsiz olduğu için; lime üretiminde daha ılıman bölgelerin tercih edilmesi tavsiye edilir.
Ağaç yapısı ve formu diğer türlere göre daha küçük ve yayvandır. Bu nedenle, dikine değil enine büyüme eğilimi gösterir. Bu özelliği sık dikim avantajı sağlar. Bakımı diğer limon türlerinden farklı değildir. Diğer limonlardan farklı hastalıkları yoktur. İyi bakımı olan bahçelerde, yeterli büyüme yakalamış ağaçlarda 80-100 kg arasında ürün elde edilebilir.
Lime’da hasat zamanı Kasım-Aralık aylarıdır. Bu ayları hasat yapılmayan meyvelerin içi yeşil
kalmakla birlikte, dış kabuklarında sararma görülmektedir. Piyasaların yeşil kabuk tercihleri nedeniyle, sararan dış kabuk nedeniyle üründe değer kaybı yaşanabilmektedir.
Ülkemizde yetiştirilen türlerin tamamına yakını Turunç anaçlıdır. Trojar üzerine yapılmış aşılama çalışmaları varsa da, bunlar tamamen deneme amaçlı olup çalışmalar henüz sonuçlanmamıştır.
