2014 yılı Temmuz ayında açıklanan enflasyon oranları ile tüketici fiyat endeksi(TÜFE) yüzde 0.45 artmış ve yıllık tüketici enflasyonu yüzde 9.32 olmuştu. Bu beklentilerin tersine bir gelişmeydi. Her zaman yaz aylarında tarımsal üretimin artması ve bolluk, fiyatlarının düşmesi gibi bir sonuç doğururken, bu yıl Ramazan’ın yaz aylarına rastlaması,yazın kurak geçmesi ve başka etkenler tarım ürünlerinin fiyatlarını doğal olarak yükseltmişti.
Ekonomi yönetimi suçluyu kısa sürede buldu. Suçlu, enflasyon sepetine giren ve fiyatları yükselen tarım ürünleriydi. Bunlar paketten çıkartılmalı yada etkisi azaltılmalıydı. Bu durumda fiyat artışları enflasyon hesaplamasına yansımaz ve böylece enflasyon düşük görünürdü. Ancak tepkiler gelmekte gecikmedi, eleştiriler artı ve anlaşıldı ki; tarım ürünlerini enflasyon sepetinden çıkartmanın hiçbir anlamı yoktur. Gıda ürünleri olmadan enflasyon sepeti hazırlamak mümkün değildir. Yine anlaşıldı ki; tarım ürünlerini enflasyon sepetinden çıkartmakla tarım ürünlerinin fiyatını düşürmek de mümkün değildir.
Peki tarım ürünlerinin fiyatları nasıl kontrol altında tutulacaktır? Bununda hemen formülü bulunur. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca oluşturulacak “Tarım Ürünleri Piyasayı İzleme Değerlendirme Kurulu” vasıtasıyla..
Nedir bu kurulun görevleri? Hemen anlatalım…
Öncelik tüketicidir ve tüketicinin ucuz gıda edinmesi önemlidir. Tüketicinin beklenmeyen fiyat artışlarından etkilenmesini mutlaka önlenmelidir. Tarım ürünlerinin fiyatı yükselirse, buna doğrudan müdahale etmek hem ekonominin temel kurallarına aykırıdır, hem de çiftçinin ciddi tepkisi ile karşılaşmak ihtimali vardır. Bu kabul edilebilir bir durum değildir. Fiyatlara doğrudan müdahale çiftçi gibi oy deposunu karşıya almak anlamına gelir ki, bu akıllı bir iş de değildir.
Oysa, oluşturulacak “Tarım Ürünleri Piyasayı İzleme Değerlendirme Kurulu” gibi bir birime sürekli ve düzenli olarak tarım ürünlerinin fiyatını izlettirmek ve fiyatı artacak ürünlerin, vergi ve fonlarını düşürerek ithaline izin vermek daha akıllıca bir iştir. Bu yolla hem çiftçinin ithal izninden haberdar olması mümkün olmayabilir, tepkisinin önü alınır, hem de çiftçinin ürettiği ürün fiyatlarının yükseltmesinin önüne geçilebilirdi.
Gıda fiyatlarındaki artış, sadece ürünün azlığı, talebin çokluğu yada çiftçinin çok kazanma arzusu ile açıklanabilecek bir durum değildir.
Tarım Ürünleri ve gıda fiyatlarına çok sayıda ve başka faktörlerde etki yapmaktadır. Bunu sadece ürünün kıtlığına ve fiyatın spekülatif nedenlerle artışına bağlamak ekonominin temel kurallarına aykırıdır. Çiftçi üretim yaparken, pek çok tercihe ve talebe cevap vermeye çalışır. Bunu yaparken, alıcının talebine göre, yüksek kaliteli-düşük kaliteli, açık pazar ürünü-ambalajlı ürün, standart ürün-organik ürün, ihracat ürünü-iç pazar ürünü, sofralık ürün-sanayi ürünü olmak üzere farklı şekilde model üretim yapar. Bu yaparken maliyetlerine arazinin kendisine ait olması yada kiracı olması ürünün fiyatına etki eder. Sermayesi yetersizdir, bankadan, yada komisyoncudan kredi kullanır, bu da maliyetine etki eder. Tarımsal bir planlama olmadığı, karma bahçecilik yaptığı için ilaç ve gübre giderleri yüksektir, bu da maliyetlerine etki eder. Mazot ve diğer enerji fiyatları yüksektir, bu da maliyetlerine etki eder. Araziler küçüktür, tarımsal mekanizasyon bahçesine girmemiştir, bu da maliyetine etki eder. Bilgiye ulaşmakta güçlük çektiği için diker, bozar, söker., bu da maliyetlerine etki eder. İkinci sınıf ürün işleyecek endüstri oluşturulamamıştır. Düşük kaliteli malı değerlendiremediği için bu da maliyetlere etki eder. Üretimden başlayıp, pazara giden yolda çok sayıda yabancı aktör olduğundan, bunlar arasındaki ilişki çok yüzeysel olduğundan, fiyat kontrolünde çok zayıf olduğundan, bu da fiyatlarına etki eder.
Tüm bunların hangisinden çiftçi sorumludur. Hangi sorunu çiftçi tek başına çözebilecek yetkinliktedir. Tabi ki, hiç birisinde.. Tarımsal bir üretim modeli oluşturmak, tür belirlemesi yapmak, üretimde verimlilik ve maliyetleri düşürecek tedbirler almak, satış ve pazarlama politikası oluşturmak bir planlama ile olur. Planları yapmak görevi ise Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile ekonomi yönetiminin görevidir.
Bunları yapmadan, çiftçinin ürettiği ürünlerin piyasada oluşan fiyatlarına dolaylı yolla müdahale, çiftçiyi terbiye etmektir. Ne yolla olursa olsun, fiyatlara müdahale, “sen nasıl üretirsen üret, maliyetin ne olursa olsun, ben senin sırtından tüketiciye ucuz gıda ürüne yedireceğim” demektir.
